COVID-19’ın ortaya çıkmasından günümüze (~Aralık 2019- …) virüsün öldürücülük oranı maksimum %5’ler olarak tanımlanmakta.
* (Dünya Sağlık Örgütü bu oranı%2 olarak tanımlayıp, ardından %3.4 olarak güncelledi…).
Bugün virüsün kapalı bir sistemde kontrol altında olup olmadığını bu değerden yola çıkarak kullanılabilir (dikkat varsayımsal olarak!…),
Bu bağlamda 01/04/2020 tarihinde itibaren oluşan verileri dikkate alarak; kapalı sistem olarak Dünyayı ele aldığımızda;
Kapalı sistemi ülke olarak ele aldığımızda;
19.05.2020 tarihi itibariyle; Son iki günlük aynı azalma hızı ile devam etmesi durumunda 3.4 kontrol seviyesi altına ulaşma tarihi 05.06.2020
- Burada, bu oranın değişimi; kontrolün eğilimini görmede, salgının hangi noktada kontrolden çıkacağı veya hangi noktada kontrol altına alınabileceği konusunda bilgi vermektedir. Kontrol altından çıkma “Gelen talebin hastaneler tarafından karşılanamaması” olarak düşünülebilir. Bu konuda https://covid19.healthdata.org/ web sitesi incelenebilir.
- Dünya Sağlık Örgütü ile paylaşılan veriler, varsayılan olarak güvenli kabul edilmiştir.
- 3.4 değerinin altına inilmiş olması, ilgili ülke için hastanede tedavi olanağının olduğunu göstermekte ancak hastalığın tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmemektedir. Bu oran, tek bir vakanın olduğu bir ülkede, gerekli önlemlerin alınmadığı takdirde, çok kısa sürede (14 gün olay penceresi) kontrol altında değil seviyesine ulaşabilir.
- Sonuç olarak, hiç bir şey yapmasanız dahi rakamlar kontrol altı değere yakınlaşacaktır (Nüfus/yaş dağılımına göre bu oran ülkeden ülkeye değişim gösterecektir),
- Bir diğer önemli değişken, aşı veya ilaç bulunması ölüm oranını aşağı çekme olasılığıdır,
- Ayrıca bu değer Ülkelerin Risk Göstergesi olarak Risk Analizlerinde kullanılabilir.
Ülkemiz için ayrıca takip edilen Toplam Kurtarılan/Toplam Enfekte olan kişi grafiği;
Burada yukarıdaki veri ile ilişkili olarak %96,6 değerine ulaştığında Kontrol altı değerde olarak yorumlanabilir. Son iki gün gerçekleşen oran dikkate alındığında bu değere 18/08/2020 tarihinde ulaşılacaktır. Burada;
- Yapılan test sayısının Tüm nüfusa uygulanamayacağından kaynaklı ve test yapılan negatif kişilerin daha sonra enfekte olabileceğinden dolayı %100’lük bir çözünürlük elde edilemez. (Antikor testi gibi hastalığı geçiren herkesin sisteme eksiksiz olarak girilmesi ve antikor testinin %100 sonuç vermesi durumunda yukarıda belirtilen istatistiksel veriye yakınlaşmasını bekleyebiliriz!)
- Tek bir vakanın dahi olması hastalık seyrini kontrol dışına çıkartacağı, belirsizlik oluşturacağı ve tam bir kontrolden söz edilemeyeceği dikkate alınmalıdır.
- Buradaki ikilem; hastalığın başında bu orana ne kadar hızlı yaklaşılırsa, etkilenen nüfusun azlığından kaynaklı bir o kadar seyrin tersine dönebilme olasılığı…
3. Aşamada Toplam Hastalık Geçirmiş Kişi Sayısı\Toplam Nüfusu değerlendirmek doğru olacaktır. Ancak Hastalığı geçirmiş kişilerin tamamını teşhis etmek kolay olmayacaktır (Antikor testi, Antikor testinin doğruluk oranı, tüm nüfusa erişmek…). Bunun yerine genel yayılım durumunu takip etmeye devam etmek daha mantıklı olacaktır. Ayrıca virüsün mutasyonu durumunda tüm bu yapılan işlemler başa dönebilecektir!
Veriler düzenli olarak güncellenecektir.
Güncel durum için; ARCGIS Desktop versiyon
Anahtar kelimeler: “mortality rate”